Źródła twórczości Edwarda Sutora z Nowego Targu (ur. 1917) szukać możemy w jego przejściach w czasie okupacji. Niczym nie wyróżniający się przed wojną chłopak, praktykant zakładu fryzjerskiego, w 1940 zesłany zostaje na roboty do Niemiec. Próbuje ucieczki, złapany, zesłany zostaje do obozu koncentracyjnego. Pracując jako obozowy fryzjer na co dzień spotykał się z ludzkimi tragediami, śmiercią, rozdzielaniem dzieci od rodziców. Potwornie skatowany, z ciężkim urazem czaszki, w nie do końca do dziś wyjaśnionych okolicznościach znaleziony zostaje na dworcu w Krakowie, kolejarze identyfikują go na podstawie zaszytych w ubraniu dokumentów. Do końca życia opiekowała się nim starsza siostra. Rzeźbić zaczął dopiero w 1958 roku, po jednej z kuracji w zakładzie zamkniętym, początkowo głównie w kamieniu, później, kiedy zabrakło mu sił do zwożenia materiału z szaflarskiego kamieniołomu, pracuje w drewnie. Jedynym tematem dzieł Sutora jest człowiek – najczęściej głowa, popiersie, czasem cała postać, rzadziej grupa figur. Swoje rzeźby układał w ogrodzie i piwnicy w najróżniejsze kompozycje, najbardziej przejmująca z nich to powieszone na drewnianych żerdziach konwulsyjnie zwinięte figurki ludzkie, najpewniej wspomnienie zbiorowych obozowych egzekucji. Autorzy piszący o Sutorze znajdowali w jego pracach wpływy sztuki afrykańskiej i wschodniej (częste egzotyczne tancerki), pogańskiej rzeźby kultowej (głowy rzeźbione piętrowo w pionowych słupach), gotyku i renesansowych maszkaronów. Wydaje się jednak, że jego twórczość była na wskroś oryginalna, podobnie jak u innych twórców z kręgu Art Brut, których możliwości psychofizyczne pozwalały tylko na taką, a nie inna formę wypowiedzi. Ekspresyjne rzeźby Sutora porażają i budzą zdumienie biegłością warsztatową (a pracował przy użyciu najprymitywniejszych narzędzi: siekiery, rozklepanego gwoździa, przecinaka). Niechętnie rozstawał się z nimi, niechętnie je też pokazywał - pierwszą wystawę zorganizowano podczas jego kolejnego pobytu w zakładzie. Pod koniec życia stał się artystą dosyć popularnym; miał kilka wystaw, jego dzieła zostały zakupione przez kilka muzeów, ukazało się na jego temat kilka prac. To zainteresowanie znosił równie obojętnie jak dotychczasową biedę i samotność. Zmarł w 1984 roku.

Karol Kostur (1919 – 2000 w Nowym Targu) - jeden z najbardziej znanych podhalańskich malarzy nieprofesjonalnych. Jako młody chłopak był robotnikiem budowlanym, później ukończył studia na Wyższej Szkole Ekonomicznej. Zafascynowany przyrodą, poznaje i zbiera zioła, stając się wybitnym znawcą medycyny ludowej. Później zajął się również malarstwem, które stało się pasją jego życia. Tematem jego obrazów były głównie miasteczka i wsie galicyjskie, pokazywał życie polskich Żydów, ich obyczaje i uroczystości. Z upodobaniem malował dawny Nowy Targ z jego nieistniejącą już architekturą, scenki rodzajowe, a także kościółki podhalańskie, góry, portrety, zwłaszcza nowotarskich Żydów. Przez długie lata działał w nowotarskim Klubie Plastyka Amatora. Jego prace znajduja się w zbiorach Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem i Miejskiego Ośrodka Kultury w Nowym Targu. Pochowany został na nowotarskim cmentarzu.
Anna Chowaniec-Rybka pochodzi z Poronina. Wychowana w rodzinie o tradycjach muzycznych. Od dziecinnych lat śpiewała w regionalnych zespołach góralskich, m.in. im. „Bartusia Obrochty”, „Klimka Bachledy”.
W czasie studiów w Akademii Muzycznej w Katowicach zaczęła próby łączenia muzyki ludowej z innymi rodzajami muzycznymi. Większość artystów kończących wyższe uczelnie konsekwentnie stara się ukryć swoje muzyczne korzenie, szczególnie zaś gdy są ona ludowe. Na przekór tej zasadzie, po studiach Ania wróciła do swojej rodzinnej miejscowości Poronin, gdzie posiadając już wykształcenie muzyczne, na nowo zaczęła poznawać i analizować kulturę, w której wyrosła.

<< powrót